Maqedonia nuk është gati për taksën e karbonit, e cila do të futet nga 1 janari i vitit të ardhshëm dhe do të përfundojë në buxhetin e BE-së në vend të atij vendas. Siç zbulon një raport i ri i publikuar nga CEE Bankwatch Network, Mekanizmi ndërkufitar i karbonit i BE-së, ose CBAM, hyn në fuqi të plotë nga 1 janari, por vendet e Ballkanit Perëndimor nuk janë gati për të dhe rrezikojnë një tranzicion të padrejtë energjetik, transmeton Portalb.mk.
Taksa synon importuesit e disa mallrave të BE-së, siç janë energjia elektrike, hekuri dhe çeliku, çimentoja, plehrat, alumini dhe hidrogjeni, të cilët do të duhet të paguajnë për emetimet e dioksidit të karbonit që lidhen me prodhimin e këtyre mallrave në vendin eksportues. Do t’i bëjë importet në BE nga vendet me nivele të larta të përdorimit të qymyrit, naftës dhe gazit, si Maqedonia, shumë më të shtrenjta sesa kanë qenë deri më tani.
Importuesit e energjisë elektrike nga Ballkani Perëndimor nga BE, si Italia, Kroacia, Hungaria, Rumania, Bullgaria dhe Greqia, do të duhet të gjejnë furnizues të tjerë ose do të përballen me kosto të larta të CBAM. Importet e energjisë elektrike nga BE ka të ngjarë të bien brenda natës, duke ulur të ardhurat për kompanitë e energjisë elektrike të Ballkanit Perëndimor.
Problemi që Maqedonia nuk do të jetë në gjendje të mbledhë fondet nga kjo taksë qëndron në ligjin për veprimin klimatik, i cili ka qenë në pritje për më shumë se katër vjet.
“Maqedonia ka hartuar një ligj për veprimin klimatik nga viti 2021 që përmban mekanizëm kompensimi të karbonit. Fondet e mbledhura nga ky kompensim duhet të shkojnë në një fond tranzicioni të drejtë që do të sigurojë financa për transformimin e rajoneve të varura nga qymyri – Manastiri dhe Kërçova. Megjithatë, ligji nuk është miratuar ende. Ky ligj duhet të miratohet urgjentisht, gjë që do të përshpejtojë transformimin e energjisë dhe do të sigurojë burimet e nevojshme financiare për rajonet e varura nga qymyri”, thotë Elena Nikollovska nga Eco-svest.
Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut nuk do të paguajnë tarifa CBAM, por do të preken nga rënia e të ardhurave nga eksportet e energjisë elektrike. Rreth 57 përqind e energjisë elektrike të importuar nga BE nga Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia është e bazuar në qymyr. Të ardhurat nga CBAM do të shkojnë në buxhetin e BE-së, dhe nëse eksportet e energjisë elektrike vazhdojnë si më parë, të ardhurat vjetore të BE-së vetëm prej tyre mund të arrijnë pothuajse 965 milionë euro.
Nëse do të ishin të përgatitura, vendet e Ballkanit Perëndimor mund të zbusnin ndikimin e CBAM-it dhe të mblidhnin deri në 4.2 miliardë euro në vit për të financuar një tranzicion të qëndrueshëm të energjisë dhe për të mbështetur rajonet e varura nga qymyri. Në rastin aktual, ato do t’i lejonin BE-së të gjeneronte të ardhura nga eksportet e tyre të energjisë elektrike, në vend që të mblidhnin fonde për një tranzicion të drejtë të energjisë.
“Me vetëm dy muaj deri në hyrjen e plotë në fuqi të CBAM-it, ne ende po dëgjojmë lutje nga qeveritë dhe shërbimet që shpresojnë për vonesa dhe përjashtime. Por nuk do të ketë vonesë dhe asnjë nga vendet nuk është as afër marrjes së përjashtimeve të sektorit të energjisë elektrike të lejuara sipas Rregullores CBAM. Ata duhet të ndalojnë së ëndërruari dhe të fillojnë përgatitjet”, thotë CEE Bankwatch Network.