Çmimet e ushqimeve në Evropë: Cilat vende janë më të shtrenjtat dhe cilat më të lira?

Çmimet e ushqimeve ndryshojnë gjithashtu ndjeshëm në të gjithë Evropën. Indeksi i çmimeve të ushqimeve i Eurostat-it ofron një bazë të dobishme për krahasim. Nëse shporta mesatare e ushqimeve të BE-së është vendosur në 100 €, indeksi tregon se sa do të kushtonte e njëjta shportë në secilin vend individual.

Një nivel çmimesh mbi 100 do të thotë që vendi është më i shtrenjtë se mesatarja evropiane, ndërsa një vlerë nën 100 tregon çmime më të ulëta.

Sipas të dhënave të Eurostat, në vitin 2024, Maqedonia është ndër vendet më të lira për të blerë ushqim midis 36 vendeve evropiane. Një shportë standarde ushqimore, sipas Eurostat, kushton 73 euro, që është 27% më pak se mesatarja e BE-së. Por nga ana tjetër, duhet të theksojmë se Maqedonia ka edhe ndër pagat më të ulëta në Evropë.

Zvicra, nga ana tjetër, është më e shtrenjta, me çmime ushqimore 61.1% mbi mesataren e BE-së. E njëjta shportë atje kushton 161.1 euro, raporton Euronews.

Maqedonia është një vend kandidat për anëtarësim në BE – ende nuk është anëtare, por ka marrëveshje tregtare aktive me Unionin – ndërsa Zvicra nuk është pjesë e Zonës Ekonomike Evropiane dhe mbështetet në një rrjet marrëveshjesh dypalëshe me BE-në.

Brenda Bashkimit Evropian, Rumania (74.6 euro) ka çmimet më të ulëta të ushqimeve, ndërsa Luksemburgu (125.7 euro) është më i shtrenjti. Ushqimi është 25.4% më i lirë në Rumani dhe 25.7% më i shtrenjtë në Luksemburg krahasuar me mesataren e BE-së.

Pas Zvicrës, tre vendet më të shtrenjta përfshijnë dy anëtarë të tjerë të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA): Islanda (146.3 euro) dhe Norvegjia (130.6 euro).

Vendet e EFTA-s nuk janë anëtare të BE-së, por bashkëpunojnë me Unionin kryesisht në fushat e tregtisë dhe aksesit në treg, ndërkohë që ruajnë kontroll më të madh kombëtar mbi ligjet, kufijtë dhe politikat.

Çmimet e ushqimeve janë të paktën 10% më të larta se mesatarja e BE-së në Danimarkë (119.3 euro), Irlandë (111.9), Francë (111.5), Austri (110.9) dhe Maltë (110.9).

Euronews raporton se Evropa Juglindore dhe Ballkani Perëndimor kanë çmimet më të ulëta të ushqimeve në përgjithësi.

Përveç Maqedonisë dhe Rumanisë, Turqia (75.7 euro), Bosnja dhe Hercegovina (82.5), Mali i Zi (82.6) dhe Bullgaria (87.1) janë dukshëm nën mesataren e BE-së.

Serbia (95.7) dhe Shqipëria (98.7) kanë gjithashtu çmime më të ulëta të ushqimeve se mesatarja e BE-së.

Midis “katër vendeve të mëdha” të BE-së, çmimet e ushqimeve janë mbi mesataren si në Itali (104) ashtu edhe në Gjermani (102.9), ndërsa Spanja (94.6) është 5.4% më e lirë se mesatarja e Unionit.

Shumica e vendeve në Evropën Qendrore dhe një pjesë të Evropës Lindore janë ende nën ose afër mesatares së BE-së, duke përfshirë Sllovakinë, Poloninë, Republikën Çeke dhe Hungarinë.

Evropa Perëndimore në përgjithësi përballet me çmime më të larta të ushqimeve, ndërsa vendet nordike janë ndër më të shtrenjtat në Evropë.

Pse ndryshimet në çmime janë të rëndësishme për familjet

Ilaria Benedetti, një profesoreshë e asociuar në Universitetin e Tuscias, thekson se faktorët strukturorë si kostot e prodhimit, integrimi i zinxhirit të furnizimit dhe ekspozimi ndaj goditjeve globale luajnë një rol kyç në këto ndryshime.

“Ekonomitë më të vogla dhe më të hapura – shpesh me monedha të nënshtruara ndaj luhatjeve më të forta – kanë përjetuar një ndikim më të madh nga rritja e kostove për energjinë dhe inputet bujqësore gjatë pandemisë dhe luftës në Ukrainë”, tha ajo për Euronews.

Benedetti thekson se këto ndryshime janë të rëndësishme sepse ndikimi i tyre varet nga sa nga buxheti i një familjeje shpenzohet për ushqim.

Në disa vende të Evropës Lindore dhe Juglindore, ushqimi përbën më shumë se 20% të konsumit të përgjithshëm familjar, ndërsa në ekonomitë më të pasura kjo pjesë është përgjithësisht nën 12%.

“Kjo është arsyeja pse e njëjta rritje çmimesh ka pasoja shumë më të rënda aty ku të ardhurat janë më të ulëta”, shtoi ajo.

Kostot e punës dhe pagat

“Arsyeja më e rëndësishme janë ndryshimet në të ardhura dhe paga”, tha për Euronews Business Alan Matthews, një profesor në Trinity College Dublin.

Vendet me paga mesatare më të larta, si Danimarka dhe Zvicra, gjithashtu kanë tendencë të kenë çmime më të larta të ushqimeve, pasi kostot më të larta të punës në bujqësi, përpunim dhe shitje me pakicë u kalojnë konsumatorëve.

“Dallimet në taksim, veçanërisht në normat e TVSH-së për produktet ushqimore, shpjegojnë gjithashtu disa nga ndryshimet”, shtoi ai. Disa vende, si Irlanda, kanë një normë më të ulët ose edhe zero të TVSH-së për ushqimet, ndërsa të tjera, si Danimarka, zbatojnë normën standarde.

Matthews vuri në dukje gjithashtu se çmimet e ushqimeve varen nga zakonet e konsumatorëve.

Për shembull, konsumatorët në Evropën Veriore dhe Perëndimore kanë më shumë gjasa të blejnë ushqime organike ose premium ose të kenë një preferencë më të madhe për produktet e markave të njohura sesa për markat e supermarketeve.

Ndikimi në sigurinë ushqimore

Jeremias Mate Balog, një profesor i asociuar në Universitetin Corvinus në Budapest, tha se këto ndryshime çmimesh kanë pasoja të rëndësishme për sigurinë ushqimore, veçanërisht kur shihen në kombinim me të ardhurat e disponueshme.

“Ndërsa vendet me të ardhura të larta mund të përballojnë çmime më të larta, familjet me të ardhura të ulëta në Evropën Qendrore dhe Lindore mbajnë një barrë disproporcionalisht më të madhe, edhe kur çmimet nominale të ushqimeve janë më të ulëta”, tha ai për Euronews.

Indeksi i nivelit të çmimeve të Eurostat-it nuk i merr parasysh të ardhurat e familjeve, kështu që këto vlera nuk janë të rregulluara për përballueshmërinë. Për shembull, megjithëse ushqimi është i shtrenjtë në Danimarkë, të ardhurat e disponueshme janë më të larta atje, kështu që qytetarët mund të përballojnë më shumë artikuj ushqimorë bazë si buka.