Shumë kohë para se të bëheshim njerëz modernë, ishim krijesa të egra – të projektuara për të dalluar rrezikun, për të aktivizuar instiktin tonë “lufto ose ik” në momentin që një luan ulërin në bar.
Dhe, më e rëndësishmja, ne u përshtatëm për momentin kur ai rrezik mbaroi dhe trupat tanë u kthyen në gjendjen “asnjë rrezik më”. Megjithatë, e gjithë kjo ka ndryshuar në shekujt e fundit, pasi mënyra jonë e jetesës është kushtëzuar nga përparimet teknologjike.
Një ekip ekspertësh nga universitetet e Cyrihut dhe Loughborough trajtuan këtë temë dhe në studimin e tyre të botuar në revistën Biological Reviews, ata zbuluan se biologjia jonë nuk po ndryshon aq shpejt sa të jetë në hap me botën moderne që ne vetë kemi krijuar.
Për të përshkruar këtë mospërputhje, shkencëtarët përmendin mendimin e famshëm të biologut Edward O. Wilson: “Ne kemi emocione paleolitike, institucione mesjetare dhe teknologjinë e perëndive”.
Autorët e studimit besojnë se trupat e paraardhësve tanë ishin të optimizuar për t’iu përgjigjur stresit të përballjes me grabitqarët – herë pas here vinte ndonjë luan dhe ata duhej të ishin të përgatitur për t’u mbrojtur në ato situata. Pjesa kryesore është se luani përfundimisht largohej.
Problemi me të cilin përballen njerëzit në shekullin e 21-të është se luani nuk do të zhduket. Për çfarë bëhet fjalë në të vërtetë?
Në nivelin e biologjisë dhe psikologjisë njerëzore, sot nuk shqetësohemi nëse ndonjë mace e madhe do të na ndjekë nëpër savanë dhe përfundimisht do të na hajë, por realiteti është se shqetësohemi për faktorë të tjerë stresorë që përsëriten shumë më shpesh – nga bllokimet e trafikut, te afatet e ngjeshura në punë, nxitimi për të marrë fëmijën nga kopshti, njoftimet dhe mesazhet e vazhdueshme në telefonin tonë celular – çdo herë duke aktivizuar mekanizmin tonë mbrojtës që gjeneron sasi të mëdha stresi.
Trupat tanë reagojnë sikur këta faktorë stresi të ishin në të vërtetë luanë, shpjegojnë autorët e studimit. Me fjalë të tjera, trupat tanë ende nuk janë përshtatur për të dalluar situatat kërcënuese për jetën nga ato të parëndësishme – dhe sa herë që ndodh kjo, ne angazhojmë mekanizma të lashtë mbijetese, mekanizma që evoluan për t’u aktivizuar rrallë dhe për periudha të shkurtra kohore.
Secili prej këtyre sinjaleve është i vogël, por trupat tanë i lexojnë ato si një çështje jete a vdekjeje. Dhe çdo herë që ndodhin, mekanizmat e lashtë të mbijetesës aktivizohen brenda nesh – mekanizma që evoluan për t’u aktivizuar rrallë dhe për periudha të shkurtra kohore. Njeriu modern, megjithatë, jeton në një gjendje vigjilence të vazhdueshme.
Për shkak të kësaj, njeriu në shekullin e 21-të përballet me stres që nuk ndalet kurrë dhe që lë gjurmë në trupin tonë. Imuniteti ngatërrohet, gjë që manifestohet përmes alergjive dhe sëmundjeve autoimune. Pjelloria zvogëlohet, një rënie e dukshme e numrit të spermatozoideve tek burrat në të gjithë botën. Truri vuan, stresi kronik përshpejton plakjen njohëse. Ndërsa forca mendore dhe qëndrueshmëria fizike dobësohen ngadalë.
Ky është çmimi i jetesës në mjedise ku ritmet cirkadiane nuk respektohen, ku natyra zëvendësohet nga asfalti dhe çeliku, dhe ku heshtja pothuajse nuk ekziston. Sot, rreth 45% e popullsisë së botës jeton në qytete, dhe sipas disa vlerësimeve, deri në mesin e shekullit, dy të tretat do të jetojnë.
Shkencëtarët besojnë se hapi i parë nuk është të ikësh drejt shpellave, por të kuptosh: identifikimin e stimujve specifikë që prishin tensionin tonë të gjakut, ndikojnë në imunitet dhe shkaktojnë stres kronik.
Ky kuptim duhet të çojë në politika të reja të shëndetit publik dhe në një rishikim të qëndrimeve ndaj jetës urbane – nga mënyra se si qytetet planifikojnë hapësirat e gjelbra, deri te mënyra se si punojmë, komunikojmë, pushojmë dhe përdorim teknologjinë. Sepse luanët e kohës sonë mund të mos kenë kthetra, por lënë efekte afatgjata në trupat tanë.
The post Darvin, kemi një problem: Evolucioni njerëzor nuk është mjaftueshëm i shpejtë për të përballuar ndryshimet e epokës moderne appeared first on Alsat.