Shumë gjëra që ishin varrosur nën shtresa akulli gjatë viteve janë gërmuar: mjete të lashta, mbetje kafshësh, avionë të Luftës së Dytë Botërore dhe madje edhe vullkane.
Në prill të vitit 2024, mbi shtresën e akullit të Groenlandës, Chad Green, një shkencëtar i NASA-s, zbuloi diçka që askush nuk e priste – një bazë ushtarake sekrete. Pasi skanoi sipërfaqen e akullit me radar, Green vuri re atë që më vonë u konfirmua të ishte Kampi Century, një bazë ushtarake 65-vjeçare e Luftës së Ftohtë e varrosur 30 metra nën akull.
“Ne po kërkonim shkëmbinjtë nën akull dhe papritmas u shfaq struktura e Kampit Century. Në fillim, nuk e dinim se çfarë ishte”, thotë Alex Gardner, një shkencëtar në Laboratorin e Propulsionit Reaktiv të NASA-s, i cili mori pjesë në projekt.
I ndërtuar fshehurazi midis qershorit 1959 dhe tetorit 1960 nga Korpusi i Inxhinierëve të Ushtrisë Amerikane, Kampi Century, i njohur edhe si “Qyteti Nën Akull”, përbëhej nga 21 tunele nëntokësore me një gjatësi totale prej gati 3 kilometrash. Green thotë se imazhet e radarit tregojnë qartë strukturat individuale të bazës.
Shtetet e Bashkuara dhe Danimarka nënshkruan një traktat në vitin 1951 për të mbrojtur Groenlandën, duke u lejuar amerikanëve të ndërtonin baza ushtarake atje.
Edhe pa kushtet ekstreme, të tilla si temperatura deri në -56 gradë Celsius dhe erëra prej 200 kilometrash në orë, ndërtimi i Kampit të Shekullit ishte një makth logjistik. Baza ishte bërë nga 6,000 ton material, i transportuar me sajë gjigante me një shpejtësi prej vetëm 3 kilometrash në orë. Materialet u transportuan së pari në bazën amerikane në Thule dhe më pas në vendin e ndërtimit, një udhëtim që zgjati deri në 70 orë.
Inxhinierët fillimisht hapën llogore të thella në dëborë dhe akull, duke përfshirë tunelin kryesor, rreth 300 metra të gjatë, të quajtur “rruga kryesore”, dhe më pas vendosën struktura druri dhe çeliku brenda tyre.
Arritja më e madhe teknologjike ishte instalimi i reaktorit bërthamor PM-2A, një nga të parët me fuqi të mesme, i cili duhej të funksiononte në kushte ekstreme për të siguruar energji për bazën.
Ndërsa qëndronin në bazë, shkencëtarët bënë zbulime të rëndësishme gjeologjike. Ndër të parët që studiuan bërthamat e akullit, mostrat e tokës zbuluan se Groenlanda dikur ishte e mbuluar me bimësi të harlisur dhe kafshë të egra të pasura.
Por ky kërkim shkencor shërbeu vetëm si një mbulesë. Kampi Shekulli nuk ishte plotësisht sekret. Ndërtimi i tij ishte i njohur dhe ushtria amerikane madje xhiroi një film promovues për projektin. Megjithatë, aspekti shkencor ishte vetëm një mbulesë. Qëllimi i vërtetë ishte një plan sekret i njohur si “Projekti Krimbi i Akullit”.
Qëllimi ishte që baza të shndërrohej në një strukturë nëntokësore depozitimi për raketat bërthamore balistike nën akullin e Groenlandës. Plani parashikonte edhe 135,000 kilometra katrorë tunele, të mjaftueshme për 600 raketa dhe 60 vende lëshimi, të cilat do t’u shërbenin 11,000 ushtarëve të stacionuar përgjithmonë në “qytetin nën akull”.
Mbetjet e bazës sot janë varrosur nën një shtresë edhe më të madhe akulli dhe bore, megjithëse emri “Camp Century” tani ka një kuptim pothuajse simbolik. Në shikim të parë, gjithçka duket si një kujtesë e Luftës së Ftohtë. Por situata nuk është tamam kështu.
Gjatë funksionimit të tij 33-mujor, reaktori bërthamor arriti të prodhonte më shumë se 180,000 litra mbetje radioaktive. Kur baza u braktis, reaktori u hoq, por mbetjet mbetën. Ai ende shtrihet nën akull, i cili po shkrihet gjithnjë e më shpejt për shkak të ngrohjes globale.
Shkencëtarët vlerësojnë se deri në vitin 2090, akulli mbi bazë mund të fillojë të tërhiqet, duke zbuluar materiale të rrezikshme.
“Në atë kohë, shkencëtarët mendonin se nuk do të dilte kurrë në sipërfaqe. Në vitet 1960, termi ngrohje globale nuk ekzistonte. Por klima po ndryshon dhe tani pyetja e vërtetë është nëse ajo që është varrosur atje do të qëndrojë atje”, thotë William Colgan, një klimatolog dhe glaciolog në Universitetin e Yorkut në Toronto.
The post Një “qytet fantazmë” është zbuluar 30 metra nën akullin e Groenlandës – një bazë ushtarake sekrete që u zhduk 50 vjet më parë appeared first on Alsat.